گذری بر فاجعه‌بارترین معضل گیلان
نفوذ سبک زندگی به واسطه صنعت توریسم و گردشگری، مهاجرت جوان‌ها با هدف یافتن شغل و مهاجرت سالمندان استان‌های دیگر به استان‌های شمالی از عواملی است که پدیده افزایش سالمندی در گیلان را تحت تأثیر خود قرار داده است.
رهبر معظم انقلاب در دیدار اعضای شورای عالی انقلاب در ۱۹ آذر ۹۲ نیز اینچنین فرمودند: «یکی از خطراتی که وقتی انسان درست به عمق آن فکر می‌کند، تن او می‌لرزد، این مسئله جمعیت است؛ … مسئله جمعیت را جدی بگیرید؛ جمعیت جوان کشور دارد کاهش پیدا می‌کند.»
اما آنچه امروز با آن مواجه هستیم سنخیتی با فرمایشات و تأکیدات مکرر رهبر انقلاب ندارد و به طور ویژه در استان گیلان طبق آمار در شرایطی بسیار بحرانی قرار دارد.
چند سالی است که جامعه‌شناسان و جمعیت‌شناسان کشور، در مورد کاهش رشد جمعیت ایران هشدار می‌دهند و آن را زنگ خطری می‌دانند که اگر رشد جمعیت به همین منوال ادامه یابد، تا سال ۱۴۳۰ می‌تواند ترکیب سنی جمعیت را تغییر دهد و کشور را به سمت سالخوردگی یا “پیری جمعیت” ببرد؛ موضوعی که بدترین پیامد آن، دور شدن کشور از رشد و توسعه اقتصادی خواهد بود. در این شرایط، کشور به تدریج مجبور به پذیرش نیروی کار از کشورهای دیگر می‌شود که تبعات خاص خود را دارد.
این مشکل مبتلابه تمامی استان‌های کشور با اندکی اختلاف است اما در گیلان نمود دیگری دارد و به مراتب اسفناک‌تر است! در حالی که مدیرکل بهزیستی گیلان در یکم تیر ماه امسال اعلام کرد که ۱۵ درصد جمعیت استان گیلان را سالمندان تشکیل می‌دهند.
اما چرا باید جمعیت کشور افزایش پیدا کند؟
جمعیت یکی از مؤلفه‌های قدرت در دنیا است، در اکثر کشورهای پیشرفته دنیا این موضوع به درستی درک شده و راهکارهای بسیار و متنوع و سیاست‌های تشویقی مناسبی نیز به این امر اختصاص یافته است.
براساس مستندات منتشر شده در پایگاه‌های آماری و اطلاع‌رسانی دولت‌های مختلف از جمله انگلستان، نروژ، اسپانیا و آمریکا، اختصاص ۵۲ هفته مرخصی زایمان برای زنان که ۳۹ هفته آن همراه با حقوق است (در انگلستان)، مرخصی با حقوق به والدین جهت نگهداری فرزندان توسط بیمه ملی (در نروژ)، پرداخت دو هزار و ۵۰۰ یورو برای تولد هر فرزند (در اسپانیا) و مواردی از این دست که نشان می‌دهد آمار نگران کننده کاهش جمعیت موجب نگرانی سایر کشورهای آمریکایی و اروپایی از مؤلفه قدرت که نیروی انسانی لازم در آینده است را فراهم آورده.
اما گویا این مهم هنوز به طور کامل و حتمی مورد توجه مسؤولان تصمیم‌ساز کشور قرار نگرفته و تنها فردی که به زوایای پنهان این امر پی برده و دائماََ در این باره ابراز نگرانی کرده، رهبر معظم انقلاب است؛ ایشان در طی سال‌های متمادی در خصوص افزایش جمعیت و اهمیت آن سخنرانی کرده و به فعالان حوزه جمعیت این امر را گوشزد کرده‌اند.
رهبر انقلاب بیش از ۵۰ بار در خصوص بحران جمعیت تذکر دادند و این نشان از اهمیت موضوع جمعیت در کشور و ضرورت افزایش آن دارد.
روند تغییرات نرخ رشد جمعیت در ایران از سال ۱۳۶۵ که حدود ۳.۹۶ درصد بود در طی سال‌های اخیر سیر نزولی داشت درحالی که در سال ۱۴۰۰ این روند تغییرات به ۰/۷ رسیده است!
به گفته کارشناسان حوزه جمعیت، میانگین تعداد فرزندان به ازای هر زن از ۶/۵ فرزند به ازای هر زن در سال ۱۳۶۵ به ۱/۶ فرزند به ازای هر زن در سال ۱۴۰۰ سقوط کرده است که این آمار نگران کننده‌ای در حوزه جمعیت را نشان می‌دهد.
اما گویا مسئله جمعیت تنها مشکلی برای ایران نیست! بلکه سایرین نیز نگران افزایش جمعیت در ایران هستند تا جایی که برای کاهش جمعیت ایران نیز برنامه‌ریزی کرده‌اند!
چنان که زبیگنیو برژینسکی، سیاستمدار و استراتژیست برجسته آمریکایی در این باره گفته بود: «به سیاستمداران کشورم توصیه کرده‌ام از فکر حمله پیش دستانه به تأسیسات اتمی ایران اجتناب کنند و مذاکره با ایران را آغاز کنند، بالاتر اینکه بازی طولانی مدتی در پیش بگیرند چرا که گذر زمان، آمارهای جمعیتی و تغییر نسل در ایران ابداََ به نفع بقای رژیم کنونی نیست.»
اما با تمامی این تفاسیر آنچه بیش از همه اهمیت دارد این است که طبق نمودارهای رشد جمعیتی، نرخ افزایش جمعیت در این بین سال‌های ۱۳۹۴ تا ۱۳۹۹ از تمامی استان‌های کشور پایین‌تر بوده و اسفناک‌تر اینکه گیلان با وجود ۱۳/۵ درصد از افراد بالای ۶۰ سال لقب پیرترین استان کشور را به خود اختصاص داده است.
وضعیت آماری اسفناک گیلان در حوزه جمعیتی
مدیرکل ثبت احوال گیلان چندی پیش گفته بود که بر اساس آمار اعلامی ثبت احوال، جمعیت استان گیلان حدود دو میلیون و ۵۸۰ هزار نفر است که ۱۷ درصد از این جمعیت زیر ۱۵ سال و ۹.۹ درصد جمعیت استان در رده سنی بالای ۶۵ سال قرار دارند.
طبق تقسیم‌بندی‌ها رده سنی ۶۵ سال به بالا سالمند و ۱۵ سال تا ۶۴ سال در سن فعالیت هستند، بدین ترتیب ۷۳ درصد جمعیت استان گیلان در حال حاضر جمعیت فعال است در حالی که در کشور آمار جمعیت زیر ۱۵ سال ۲۴.۶ درصد است.
به گفته وفایی، مدیرکل ثبت احوال گیلان؛ همین مقایسه آمار جمعیت فعال و سالمندی استان گیلان با میانگین کشوری نشانگر پیری جمعیت در استان گیلان بوده و بیانگر این است که گیلان زودتر از سایر استان‌ها به پنجره سالمندی می‌رسد.
عجیب تر از همه اینکه قاسمی، دبیر ستاد سیاستگذاری جمعیت معاونت صداوسیما نیز چندی پیش گفته بود که گیلان پایین‌ترین نرخ باروری و پیرترین نرخ سالخوردگی دنیای اسلام را دارد!
نفوذ سبک زندگی به واسطه صنعت توریسم و گردشگری، مهاجرت جوان‌ها با هدف یافتن شغل و مهاجرت سالمندان استان‌های دیگر به استان‌های شمالی از عواملی است که پدیده افزایش سالمندی در گیلان را تحت تأثیر خود قرار داده است.
کارشناسان مسائل جمعیتی عنوان می‌کنند، فرصت زیادی برای افزایش جمعیت نداریم. لذا، لازم است هر چه سریع‌تر با رویکرد اجتماعی، مردم را ترغیب به افزایش جمعیت کنیم کمااینکه اگر از امروز برای سالمندان برنامه‌ریزی نکنیم، قطعاً در آینده با مشکلات عدیده‌ای برخورد خواهیم کرد که شاید آن زمان نتوان کار خاصی انجام داد.
برای افزایش جمعیت چه کنیم؟
وقتی نسل جوان با زندگی دوران سالمندی آشنا شود، حتماً از دغدغه‌های او برای تشکیل زندگی مشترک کاسته خواهد شد، چرا که زاد و ولد و افزایش جمعیت، رابطه مستقیم با دوران سالمندی سالم دارد و می‌تواند به ترغیب نسل جوان ما برای تشکیل زندگی مشترک و داشتن فرزند، کمک کند.
رویکرد اجتماعی همراه با تفهیم مسائل روانشناسی در جامعه، می‌تواند به تغییر نگاه جوانان ما برای افزایش جمعیت کمک کند.
در وهله اول، وظیفه حاکمیت و دولت است که در ابتدا مسیر تشکیل زندگی مشترک را برای جوانان مجرد فراهم کند. قطعاً، کاستن از دغدغه‌های اقتصادی نسل جوان، شرایط را برای افزایش جمعیت فراهم خواهد کرد.
نگاه به آینده و داشتن یک کشور جوان، مستلزم فراهم ساختن زمینه‌های ازدواج و زندگی مشترک است. این مهم، جز با تسهیل شرایط اقتصادی و آرامش روحی نسل جوان، ممکن نیست.
ابزارهای تشویقی و تبلیغی برای افزایش جمعیت و زاد و ولد، می‌تواند ما را به داشتن یک کشور جوان در سال‌های آینده امیدوار سازد.
نظرات