ناکارآمدی حمل‌ونقل بزرگترین چالش تُجار در اوراسیا
علیرغم فراهم شدن زمینه برای افزایش توان تجاری و توسعه صادرات در کشور با ریل‌گذاری ایران در اوراسیا، همچنان مشکلات و چالش‌هایی به‌ویژه در بخش حمل‌ونقل برای تجار به موانعی بزرگ تبدیل‌شده است.
اوراسیا، اتحادیه‌ای است که دو قاره آسیا و اروپا را با یکدیگر متصل می‌کند، اهمیت این اتحادیه چنان از این رو است که تحقق اهداف آن می‌تواند جایگاه ایران را در ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی تقویت کند.
با پیوستن افتخاری ایران به اوراسیا، زمینه برای ایجاد پیوند عمیق‌تر کشورمان با کشورهای حاشیه کاسپین تقویت‌شده و تراز مبادلات تجاری ایران در مقایسه با پیش از آن، افزایش‌یافته است.
از مهم‌ترین مزیت‌های پیوستن افتخاری ایران به اوراسیا، معافیت‌ها مالیاتی است و این مهم انگیزه‌ای مضاعف برای تجار و صادرکنندگان به شمار می‌رود.
اما علیرغم فراهم شدن زمینه برای افزایش توان تجاری و توسعه صادرات در کشور با ریل‌گذاری ایران در اوراسیا، همچنان مشکلات و چالش‌هایی در مسیر تجار به موانعی بزرگ تبدیل‌شده است.
مشکلات حمل‌ونقل در صادرات به اوراسیا
عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه، یکی از مشکلات صادرات به اوراسیا را حمل‌ونقل می‌داند، روشن علی یکتا می‌گوید: «جمهوری اسلامی ایران از مرزهای شمالی به‌صورت (حمل دریایی، ریلی، زمینی) با کشورهای اوراسیا ارتباط دارد، این امتیاز بالقوه برای هر کشور در ارتباط با تجارت بین‌الملل یک آرزو است ولی متأسفانه ناوگان حمل‌ونقل باری ایران به دلیل فرسودگی و هزینه نگهداری آن‌ها، موجب قیمت بالای تمام‌شدۀ حمل کالا می‌شود.»
حمل‌ونقل زمینی
این عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه با اشاره به اشکالات حمل‌ونقل زمینی، می‌گوید: «این ناوگان اولاً جوابگوی حمل بار صادراتی کشور ما نیست، ثانیاً به دلیل گران‌تر تمام شدن قیمت‌ها، مورد استقبال بازرگانان و تجار قرار نمی‌گیرد لذا صادرات ما در این زمینه با مشکل بزرگ و جدی مواجه است.»
به گفته یکتا، برای ارسال کالا به مناطق اوراسیا، ناوگان زمینی ما باید از برخی کشورهای همسایه شمالی عبور کند که عضو اوراسیا نیستند و اغلب اوقات در مرزهای خروجی و ورودی مشترک این کشورها با مقاصد صادراتی ما به دلیل بی‌توجهی و نداشتن تعهدات لازم موجب کندی حرکت وصف‌های طولانی‌مدت چندروزه می‌شوند که این وقفه جدا از اینکه برای شرکت حمل‌ونقل هزینه خواب را به همراه دارد، خسارت و زیان مالی بسیار سنگین ناشی از فاسدشدن کالای موجود در آن وسیله را به صادرکننده متحمل می‌کند.
وقفه‌های ایجادشده بی‌اعتمادی طرف تجاری مقابل را در پی دارد و به اعتبار توسعه پایدار صادرات صدمه می‌زند، لذا طرف مقابل ترجیح می‌دهد نیازهای بازار خود را از مسیر دیگری غیر از ایران تأمین کند.
حمل نقل ریلی
ناوگان حمل‌ونقل ریلی ما در شرق دریای خزر از دو مسیر سرخس و اینچه برون با عبور از کشور ترکمنستان ما را به آسیای میانه وصل می‌کند، اما در سال‌های اخیر به دلیل مشکلات با ترکمنستان، هم ناوگان زمینی و تقریباً ناوگان ریلی ما در این منطقه زمین‌گیر شده است که باید سریعاً تدبیری برایش اندیشید؛ چون نزدیک‌ترین خط ریلی و زمینی به دو کشور اوراسیایی ( قزاقستان– قرقیزستان ) و آسیای میانه از مسیر ترکمنستان می‌گذرد.
آن‌طور که عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه گفته، در غرب دریای خزر قصه غصه پردردی است، اولاً به دلیل عدم تکمیل کریدور حمل ریلی ترکیبی شمال به جنوب که یک پروژه بین‌المللی تعیین‌کننده و شاهراه ترانزیتی است که از (بمبی-هند) تا هلسینکی-فنلاند در قلب اروپا را به هم وصل می‌کند، فقط به خاطر عدم تکمیل حدفاصل بین رشت تا آستارا ناتمام مانده و امروزه با اتفاقات کانال سوئز بیشتر مورد توجه تجارت جهانی و حمل نقل قرار گرفته که می‌توانست یک افتخار و ابزار تعیین‌کننده برای کشور ما باشد.
به گفته یکتا، ادامه مسیر ناقص این خط از کشور آذربایجان تا ایستگاه آستارا ایران به‌صورت BOT به کشور آذربایجان واگذارشده که مشکلات عدیده خود را دارد لذا عملاً ناوگان ریلی ما با حداقل توان فعلاً از دور نظاره‌گر ناکامی و ناکارآمدی ماست.
حمل‌ونقل دریایی
موضوع حمل‌ونقل دریایی می‌تواند یک ابزار بسیار تعیین‌کننده و حیاتی برای تجارت و صادرات کالای ایران به اوراسیا باشد، کشور ایران از گذشته‌های دور حتی قبل از شوروی سابق با روسیه مراودات تجاری داشته است و این می‌توانست یک فرصت طلایی برای کشور ما باشد، ولی این بخش از ناوگان ما به دلیل ناتوانی و فرسودگی در فصول مختلف با مشکلات فراوانی روبه‌رو است.
به گفته عضو هیئت‌مدیره اتاق مشترک بازرگانی ایران و روسیه، نداشتن خطوط لاینری منظم و کشتی‌های رورو و یخچال دار به تعداد کافی در ناوگان خود، عموماً با استقبال خوب بازرگانان روبه‌رو نمی‌شود و به‌غیراز یکی دو بندر آن‌هم با ظرفیت ناقص، بنادر دیگر منطقه عموماً کم‌کار هستند.
البته چالش‌های حمل‌ونقل در پیوستن ایران به اوراسیا بی‌راهه و بن‌بست نیست و حتماً می‌تواند راهکارهای تعیین‌کننده و اثربخش وجود داشته باشد.
برای ورود پرقدرت در پیمان اقتصادی همکاری اوراسیا و استفاده بهینه ازاین‌دست آورد که حاصل تلاش و هم‌اندیشی بسیاری از مدیران ملی، دولتی و بخش خصوصی بوده، هرچه سریع‌تر باید تدابیری اندیشیده شود.
ایجاد خطوط کارگو هوایی برای بارهای تازه به کمک بخش خصوصی، ایجاد خطوط منظم دریایی رورو از حداقل سه بندر شمالی برای بنادر مقاصد اکتائو-قزاقستان، آستارخان و ماخاچ قلعه روسیه، تکمیل خط آهن شمال جنوب در حدفاصل رشت به آستارا، در سریع‌ترین زمان ممکن، پیگیری حقوقی برای برگشت واگذاری ایستگاه راه‌آهن آستارا به مجموعه راه‌آهن جمهوری اسلامی ایران و یا بخش خصوصی داخلی، تسهیلات برای ایجاد و گسترش شرکت‌های حمل‌ونقل ( کاریری) در ایران با جذب و مشارکت شرکت‌های موفق موجود در منطقه اوراسیا و کشورهای ثالث، ایجاد شرایط مختلف مشوق‌های صادراتی برای حمل‌ونقل کالاهای صادراتی به شیوه مرسوم در جهان و یا رایزنی و تعامل با کشور همسایه ترکمنستان برای احیای مجدد روابط تجاری و استفاده بهینه از ظرفیت خطوط حمل‌ونقل این مسیر ازجمله راهکارهایی هست که فعالان بخش خصوصی و تجار به آن اذعان دارند.
نظرات