هوش مصنوعی درهای بسته پزشکی را باز می‌کند؟

در دنیایی که دانش پزشکی به سرعت در حال تغییر است و شیوه‌های تشخیصی و درمانی با استفاده از ابزارهای جدید و فناوری‌های نوین دستخوش تغییرات زیادی شده است، ورود هوش مصنوعی به این عرصه یک فرصت تازه است. فرصتی که البته با تهدید و نگرانی هم همراه است. توسعه و پیشرفت دانش پزشکی در سال‌های اخیر بسیار شگفتی برانگیز بوده است به طوری که محققان و دانشمندان این حوزه معتقدند حجم دانش پزشکی هر ۳ سال یکبار دو برابر می‌شود.

در این حرکت پر شتاب توسعه علمی بشر، آنان که در مقابل تغییرات مقاومت می‌کنند، نمی‌توانند چندان دوام بیاورند، زیرا دچار روزمرگی می‌شوند و از قافله پیشرفت جا می‌مانند. گر چه این پیشرفت‌ها همیشه و در همه ابعاد ممکن است به نفع انسان نباشد و احساسات و نوستالژی‌های بشر اجازه تغییرات بنیادین را نمی‌دهد، در عین حال منافع مالی و سودهای سرشاری که در جهان پزشکی جا به جا می‌شود، باعث می‌شود فعالان این حوزه‌ها همواره برای حفظ وضع موجود در مقابل تغییرات مقاومت کنند.

هوش مصنوعی در مقابل هوش طبیعی قد علم کرده است. هوش کلامی، ریاضی، بصری، موسیقیایی، طبیعت گرایی، درون فردی، میان فردی و هوش بدنی انواع هوش طبیعی انسان هستند.

هوش مصنوعی یکی از فناوری‌های نوین بشری است که در مقابل هوش طبیعی قد علم کرده است. هوش طبیعی انسان به معنای توانایی درک و استدلال در ۸ نوع و سطح مختلف شناخته شده است. هوش زبانی – کلامی، هوش منطقی – ریاضی، هوش بصری – فضایی، هوش موسیقیایی، هوش طبیعت گرایی، هوش درون فردی، هوش میان فردی و هوش بدنی- جنبشی انواع هوش طبیعی انسان هستند.

در کنار آن در سال‌های اخیر موضوع هوش مصنوعی نیز مطرح شده است که عبارتی چالش برانگیز است زیرا هنوز درباره شعور و میزان توانایی هوش مصنوعی تردیدهایی وجود دارد و ارائه راه حل دقیق و جامع در حوزه‌های مختلف از جمله پزشکی با استفاده از هوش مصنوعی در گام‌های اول است. بنابراین هنوز هوش مصنوعی در جایگاهی نیست که به عنوان یک پزشک تمام عیار جای پزشک بنشیند و کار تشخیص و درمان انسان‌ها را از ابتدا تا انتها انجام دهد اما می‌تواند به عنوان دستیار پزشک در تشخیص بیماری یک راهنمای مهم باشد و با ارائه راه حل‌های درمانی و تشخیصی یا حتی انجام برخی اعمال جراحی به پزشک کمک کند.

هوش مصنوعی در پزشکی در واقع استفاده از مدل‌های یادگیری ماشینی برای جستجوی داده‌های پزشکی و کشف دیدگاه‌ها برای کمک به بهبود سلامت و تجربیات بیمار است که با توجه به پیشرفت‌های اخیر در علوم کامپیوتر و انفورماتیک به سرعت به عنوان بخشی از مراقبت‌های بهداشتی مدرن در دنیا مطرح شده است.

کاربرد هوش مصنوعی امروزه در موتورهای جست و جو، فروشگاه‌های آنلاین، خودروهای هوشمند و خودران نمایان شده اما ظهور گسترده و تمام عیار آن در حوزه پزشکی و سلامت هنوز پر رنگ نیست. شاید استفاده از اپلیکیشن‌های مراقب از سلامت در گوشی‌های هوشمند یکی از مظاهر استفاده از هوش مصنوعی در سلامت انسان باشد که می‌تواند به انسان این آگاهی را بدهد که وضعیت سلامت، علائم حیاتی، تحرک یا تغذیه او چگونه است و آیا نیازی به مراجعه به پزشک دارد یا نه.

هوش مصنوعی دستیار پزشک می‌شود

با این حال مراجعه مردم به موتورهای جست‌وجوگر برای آگاهی پیدا کردن از نشانه‌های بیماری‌ها یا پیدا کردن داروهایی که بتواند به آنها در درمان بیماری کمک کنند. روز به روز در حال گسترش است تا جایی که پزشکان از عبارت‌هایی مثل دکتر گوگل برای این پدیده جدید استفاده و به علت تنوع اطلاعات و نبود کنترل بر آن از آن انتقاد می‌کنند. ظهور چت جی بی تی (ChatGPT) یک اتفاق جدید است که با استفاده از جمع بندی انبوه داده‌های موجود در دنیای دیجیتال می‌تواند به سرعت جست‌وجو گران را به جواب برساند. این جنبه از هوش مصنوعی و تکنولوژی‌های اطلاعاتی به شکل محسوسی زندگی بشر را تغییر می‌دهد و نقش هوش مصنوعی را در این عرصه به شکل روز افزونی بیشتر می‌کند.

دکتر«علیرضا سلیمی» رئیس انجمن متخصصان بیهوشی، مراقبت‌های ویژه و درد ایران به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: هوش مصنوعی از مسائل بحث برانگیز این روزهای دنیای پزشکی است. در کنگره آینده متخصصان بیهوشی ایران نیز که اوایل خرداد برگزاری می‌شود موضوع اصلی نقش هوش مصنوعی در مراقبت‌های ویژه پزشکی است. این موضوع از جمله مباحث تازه در علوم پزشکی است که به خصوص در حوزه‌های تصویربرداری و رادیولوژی بیشتر مطرح است. در حوزه مراقبت‌های ویژه نیز می‌توان از هوش مصنوعی برای تجویز میزان دارو و مدیریت پمپ‌های تزریق بیماران استفاده کرد.

وی می‌افزاید: در حوزه تخصصی بیهوشی و مراقبت‌های ویژه به طور کلی برای تعیین میزان دارو به شاخص‌های مختلفی مانند وزن، سطح بدن و عمق بیهوشی توجه می‌شود. هوش مصنوعی می‌تواند با تحلیل این شاخص‌ها میزان دقیق دارو را تعیین و تزریق کند اما پاسخ بیماران به دارو متفاوت است و ممکن است وضعیت هر فرد با فرد دیگر فرق کند و این موضوعی است که مدیریت آن با تجربه پزشک امکانپذیر است بنابراین هنوز هوش مصنوعی در این زمینه نمی‌تواند نقش اصلی را داشته باشد.

وی گفت: هوش مصنوعی می‌تواند با استفاده از داده‌های بزرگ (big data) و الگوریتم‌هایی که در اختیار دارد پیش بینی‌هایی درباره آینده وضعیت بیماران ارائه کند. پیش بینی‌هایی که قطعا می‌تواند در روند درمان بیماران استفاده شود اما این تکنولوژی هنوز در اوایل مسیر است و باید مسیر تکاملی را طی کند. با این حال با توجه به حساسیت‌های موضوع سلامت نگرانی‌هایی وجود دارد. مثل اینکه هوش مصنوعی تا چه اندازه می‌تواند تحلیل درستی از وضعیت بیمار داشته باشد و پیش بینی‌های آن تا چه اندازه ایمنی دارد و دقیق و همه جانبه است. بنابراین هنوز برای استفاده از آن در دنیای پزشکی با احتیاط پیش می‌رویم تا ضمن استفاده از آن خطرات احتمالی به حداقل برسد اما بی شک هوش مصنوعی در آینده پزشکی بسیار تاثیرگذار خواهد بود.

هوش مصنوعی به کمک داروسازی می‌آید

هوش مصنوعی همچنین می‌تواند در ارائه خدمات دستیار پزشک و ارائه پیشنهاد و توصیه به پزشک برای تعیین مسیر درمان و تشخیص بیماری کمک کند اما هنوز نمی‌تواند جای پزشک را بگیرد.

دکتر«علی علیزاده»عضو هیئت علمی گروه سلامت الکترونیک دانشگاه علوم پزشکی تهران در این باره به پژوهشگر ایرنا می‌گوید: استفاده از هوش مصنوعی در دنیا به سرعت در حال توسعه است و کاربردهای آن در حوزه‌های مختلف از جمله پزشکی پیشرفت کرده است. یکی از کابردهای هوش مصنوعی چت جی پی تی است که در حوزه عمومی برای دستیابی به داده‌ها و اطلاعات گسترش پیدا کرده است. در حوزه پزشکی نیز هوش مصنوعی در حوزه‌های مختلفی مثل طراحی داروهای جدید می‌تواند بسیار کمک کننده باشد و به جای اینکه یک داروی جدید در آزمایشگاه بر روی حیوان و بعد انسان آزمایش شود می‌توان با استفاده از هوش مصنوعی ارتباط ساختار دارو را با فعالیت بیولوژیک بررسی کرد.

وی می‌افزاید: هوش مصنوعی همچنین می‌تواند در ارائه خدمات دستیار پزشک و ارائه پیشنهاد و توصیه به پزشک برای تعیین مسیر درمان و تشخیص بیماری کمک کند و در بررسی پروفایل سابقه یک بیمار نقش داشته باشد. علاوه بر آن اپلیکیشن‌های تجاری شده‌ای در فضای عمومی در دنیا برای کمک به بررسی و تشخیص وضعیت سلامت افراد و هشدار نسبت به بیماری‌هایی که سلامت فرد را تهدید می‌کند با استفاده از هوش مصنوعی کاربردی شده و در حال توسعه است. این اپلیکیش‌ها می‌توانند با تحلیل و بررسی داده‌های علائم حیاتی و وضعیت فیزیولوژیک افراد به آنها بگوید که خطری آنها را تهدید نمی‌کند یا اینکه باید به پزشک مراجعه کنند.

علیزاده ادامه می‌دهد: هوش مصنوعی در سیستم‌های تصمیم یار می‌تواند به پزشک کمک کند اما این موضوع هنوز به جایگاهی نرسیده است که بتواند جای پزشک را بگیرد و هنوز تجربه پزشک در تشخیص و درمان بیماران حرف آخر را می‌زند اما پزشک می‌تواند از راهنمایی‌های هوش مصنوعی در تصمیم‌گیری استفاده کند. به طور مثال در اطلاعات هوش مصنوعی می‌تواند به پزشکان در حین آنژیوگرافی کمک کند که آیا لازم است برای بیمار استنت گذاشته شود یا خیر اما در نهایت تصمیم با پزشک است.

وی افزود: استفاده از ربات‌های جراحی نیز در دنیا رو به گسترش است و حتی در برخی مواقع پزشک می‌تواند از راه دور با استفاده از ربات کار جراحی را انجام دهد. ربات‌ها می‌توانند برخی کارهای جزئی مانند برش دادن یا بخیه زدن را انجام دهند اما با توجه به پیچیدگی‌های بافت انسان هنوز تا آنجا که همه کار جراحی را از صفر تا صد ربات با استفاده از هوش مصنوعی انجام دهد و این خدمت فراگیر باشد، فاصله داریم اما دور از ذهن نیست که در آینده با استفاده از فناوری‌های جدید دستگاه‌های هوشمند بتوانند به صورت خودکار چنین اقداماتی را انجام دهند که البته ملاحظات اخلاقی و مسئولیت مدنی انجام چنین اقداماتی نیز باید در نظر گرفته شود بنابراین به نظر نمی‌رسد در آینده نزدیک نقش پزشک قابل حذف باشد.