هوش مالی کودکمان را چطور تقویت کنیم

 «خوب به خاطر می آورم زمان هایی از کودکی ام را که پدر می توانست خیلی لوازم مختلف مثل اسباب بازی و لوازم التحریر را برایمان بخرد اما به ما ماهیانه پول می داد تا پس انداز کنیم و برای خودمان خرید کنیم، آن زمان وقتی که می خواستم خودم دست به جیب بشوم، کلی نقشه می کشیدم و بعدش بخشی از پول را باز پس انداز می کردم و بخشی دیگر را تنها به وسایلی که لازم داشتم، اختصاص می دادم. با همین روند بزرگ شدم تا الانی که خودم دارای بچه هستم و به بچه هایم آموزش پس انداز و تقویت هوش مالی شان را می دهم.»

این صحبت ها را دوستی می‌کند که معتقد است خیلی از اطرافیانش اصلا بلد نیستند چطور باید پول خرج کنند یا اینکه پس انداز کنند، کارهایی می کنند که بعد از آنها پشیمان می شوند یا با ولخرجی هایشان نمی توانند یک زندگی با ثبات برای خود تدارک ببینند. اما علت چیست؟ چرا اینها هوش مالی یا شم اقتصادی پیدا نکرده اند؟ اصلا چطور می توانیم هوش مالی فرزندانمان را تقویت کنیم، بدون اینکه در خرج کردن برایشان تنگ دستی نکنیم یا اینکه آنها را ولخرج بار نیاوریم.

برخی از روان شناسان کودک و خانواده اعتقاد دارند که هوش مالی باید از سنین پایین به بچه ها آموزش داده شود، خانواده ها نباید تصور کنند که حال فرزندشان بزرگ شود تا خیلی چیزها را درک کند، بعد به او درباره مسائل اقتصادی و هوش مالی توضیح بدهند. درست است که یک کودک از پس فهم خیلی مسائل اقتصادی بر نمی آید اما آن بخش های اقتصادی تر و پیچیده تر را می توان در سنین بالاتر به او آموزش داد، اما درباره پس انداز کردن و خیلی چیزهای جزئی دیگر باید از کودکی شروع کرد.

*از چه سنی آموزش مالی را شروع کنیم

«سحر احمدی»، روانشناس در این باره به فارس می‌گوید: «کارهای ساده مثل شمردن پول یا سکه را می توان از همان یک تا دو سالگی آغاز کرد، حال شاید الان دیگر سکه کمتر در دست خانواده ها باشد اما شمارش را با هر وسیله ای می توان شروع کرد و حتی اسکناس ها را بچه ها می توانند بشناسند، مثلا از یک تا ده بتوانند آنها را بشمارند اما برای فهم اندازه، سایز، رنگ و نوع پول آنها باید به سن سه، چهار سالگی برسند و د راین سن پدر و مادر می توانن پس از تکرار  و تمرین از بچه ها بخواهند که سکه ها یا اسکناس ها را براساس رنگ یا اندازه مرتب کنند. شاید الان برخی خانواده ها تعجب کنند که این سن برای چنین کاری زود است اما واقعا بچه های نسل کنونی به راحتی می توانند این آموزش ها را در سنین پایین ببینند.»

*برای بچه ها قلک بخرید

نخستین نکته در آموزش صرفه جویی و پس انداز کردن مالی تهیه کردن قلک برای بچه ها است، احمدی در این باره می گوید: « با راهکارهای ساده مثل تفریحی سکه یا پول انداختن در قلک می توان آموزش ها را شروع کرد و سپس به آنها گفت که این پول ها ذخیره می شود تا در یک جای مناسب مثل خرید چیزی که لازم داری، صرف شوند و در نهایت با تشویق بچه ها به ذخیره کردن پول هایشان این کار تبدیل به یک مدل زندگی برای آنها می شود. پس از این تشویق ها می توان زمانی که قلک بچه ها پر شد، آن را باز کنید یا بشکنید و چیزیکه لازم داشته یا بدان علاقه دارند را برایشان تهیه کنید. حتی خوب است تا اجازه دهید بچه ها خودشان چیزی که دوست دارند را به همراه شما تهیه کنند.

نکته مهم در این آموزش این است که علاوه بر اینکه بچه ها ذخیره کردن پول را یاد می گیرند، متوجه می شوند که پول درآوردن به راحتی نیست و خانواده برای هر چیزی پول در اختیارشان قرار نمی دهد و همه چیز برایشان تأمین نیست، بنابراین با افزایش سن خواسته هایشان معقول می شود و توقعات زیاد از والدین نخواهند داشت».

در حال حاضر برای هر مفهوم آموزشی برای کودکان و نوجوانان کتاب وجود دارد از آموزش دستشویی رفتن تا غذا خوردن، حمام کردن، هوش مالی و … خیلی از این کتاب ها درقالب داستان هایی جذاب مفاهیم مختلف را به کودکان آموزش می دهد با یک جستجوی ساده می توانید به برخی از این کتاب ها دسترسی پیدا کنید و برای بچه ها تهیه کنید. زمانی که مفاهیم آموزشی به صورت داستان ، شعر و قصه به کودک آموزش داده شود، به خوبی نیز در ذهن باقی می ماند.

*کتاب هایی با مضمون آموزش مفاهیم اقتصادی برای کودکان تهیه کنید

احمدی همچنین می گوید: «کودک باید بداند که پول همینطوری از کیف پدر و مادر بیرون نمی آید، بلکه پول در ازای کار کردن به دست می آید، ما کار میکنیم و پول می گیریم اگر کار نکنیم از پول خبری نیست. البته این مطالب همه بدون اضطراب باید برای بچه ها مفهوم سازی شود.
علاوه بر اینها سه نکته را باید کودکان یاد بگیرند: بخشندگی، پس انداز و خرج کردن. مثلا به جای اینکه یک قلک برای بچه تهیه کنید،سه قلک با این سه عنوان تهیه کنید که بخشی از پولش را اگر پس انداز میکند، بخشی را نیز برای بخشندگی به افراد تهیدست پس انداز کند. از این طریق یک شخصیتی تربیت می شود که یاد می گیرد در تمام مراحل زندگی اش برای دیگرانی که پولی ندارند نیز از مالش چیزی ببخشد. بنابراین هر زمانی که کودک پولی به دستش می رسد ، او را تشویق کنید که برای هر سه قلک پولش را تقسیم کند.»

*به کودکان پول هدیه بدهید

برای هدیه دادن به بچه ها پول در نظر بگیرید تا خودشان بتوانند تصمیم بگیرند که چه چیزهایی برای خود تهیه کنند  و به این طریق تصمیم مالی بگیرند. البته پول توجیبی هم برای بچه ها خوب است اما نه اینکه بی حساب و کتاب باشد. برای پدر ومادرهای زیادی پیش می آید که کودکشان همه پول را صرف خرید چیپس و پفک می کند و روز بعد انتظار دارد که مامان  و بابا برای او پفک بخرد. در اینطور مواقع بهتر است که پدر و مادر استقامت  کنند و چیزی برای بچه نخرد تا فرصت آموزش مالی از این کودک گرفته نشود.

*بازی آموزش مالی چیست

برخی از والدین این بازی را بلد هستند که مثلا با کودکشان بازی به راه می اندازند ، مثلا به فروشگاه می روند یا رستوران می روند و در ازای خریدی که میکنند یا غذایی که می خورند، پول پرداخت می کنند. این بازی نیاز به پول واقعی دارد تا بچه ها هم پول را بشناسند و هم آن را جدی بگیرند.
.احمدی تأکید می کند که برخی بچه ها تا سنین مدرسه هم بلد نیستند از پول چطورباید استفاده کنند یااینکه حتی یک هزینه آنلاین را پرداخت کنند، به خاطر همین خیلی مهم است که بچه ها زمانی که یاد میگیرند چطور با گوشی همراه کار کنند، پرداخت های آنلاین با مجوز والدین را هم انجام دهند یا اینکه هزینه کلاس یا آموزش هایشان را بتوانند پرداخت کنند.

گاهی لازم است درباره قیمت اجناس با بچه ها گفتوگو کنید البته نه اینکه گفت وگو تبدیل به یک اضطراب برای بچه ها شود ، بلکه به طوریکه بتوانند اگر لازم باشد جایی کمکتان کنند، هزینه ای را پرداخت کنند، کرایه تاکسی بدهند یا اینکه قیمت اجناس را بدانند تا خودشان هم توقعات معقول از شما داشته باشند و قیمت ها را بتوانند با هم مقایسه کنند. حتی گاهی به آنها حق انتخاب دهید که مثلا بین این دفترچه یادداشت با دیگری کدام را انتخاب کند ، آنکه قیمتش کمتر است یا بیشتر؟

*از مشاغل تابستانی نوجوانان تا مدیریت اقتصادی منزل در یک روز

زمانی که بچه ها به سن نوجوانی می رسند، میتوانند برای تأمین وسایل و مایحتاج خانه کمک کننده باشند، علاوه بر اینکه پدر و مادر می توانند مشاغلی در ایام تابستان که برای بچه ها ساده اما شدنی است، راه بیاندازند از سویی هم می توانند مسئولیت هایی چون خرید به آنها بدهند و قبل از آن ، از آنها بخواهند که لیست مورد نیاز را تهیه کرده و پولش را دریافت کنند. مایحتاج مورد نیاز خودشان را از پول توجیبی روزانه یا ماهانه شان تهیه کنند و آنها را تشویق به این کارها کنید. پول توجیبی باید براساس سن و سال بچه و نیازش تأمین شود و در صورتی که او بیش از نیاز یا بیش از پول توجیبی روزانه یا ماهانه خود از شما طلب کرد، هرگز زیربارش نروید.

احمدی همچنین می گوید: «در سنین نوجوانی همچنین لازم است که برای بچه ها حساب بانکی باز کنید و یا اینکه آنها را بیمه عمرکنید و آنها را در جریان ذخیره پول برایشان قرار دهید حتی اگر در جایی مثل زمان های عید که بچه ها عیدی می گیرند یا تولدشان لازم بود، پیشنهاد پس انداز پول هایشان را به آنها بدهید.»

گاه حتی نوجوان ها می‌توانند خرج و مخارج یک روز کامل منزل را با بودجه ای که به آنها داده می شود، بدست بگیرند تا مدیریت اقتصادی خانه را در یک زمان هایی تجربه کنند. همه این فعالیت ها شدنی اما شاید وقت گیر باشد منتها انجام شده و از سوی خانواده ها جواب گرفته شده است.